ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΑ ΧΩΡΙΑ

 MIA ΠΡΟΤΑΣΗ ...
Πρωινή αναχώρηση για ένα οδοιπορικό στα ελληνόφωνα χωριά του Σαλέντο και συνάντηση με τους τελευταίους ελληνόφωνους ραψωδούς της Γκρέτσια Σαλεντίνα, που μας καλωσορίζουν με το: "Kalos Irtate" και μας βροντοφωνάζουν "Εμεί εν είμαστε Γκρέτσι. Εμεί είμαστε οι Γκρέτσι"… Αρχικά επισκεπτόμαστε την Καλημέρα, την "πύλη της Γκρετσία", πνευματική και πολιτιστική πρωτεύουσα της περιοχής, που διακρίνεται για το υψηλό επίπεδο μόρφωσης των κατοίκων της και την έντονη ελληνική τους συνείδηση. Μια στήλη, δώρο της Ελλάδας (μετά από αίτημα των κατοίκων να τους σταλεί ένα κομμάτι πέτρα από την Ακρόπολη σαν σύμβολο της κοινής ρίζας), μας καλωσορίζει με την επιγραφή "Ξένη εσύ δεν είσαι εδώ στην Καλημέρα". Συνεχίζουμε για το χωριό Στερνατία, όπου διατηρούνται τα περισσότερα ελληνικά ήθη και έθιμα, καθώς και τα τοπωνύμια. Θα δούμε το φημισμένο υπόγειο ελαιοτριβείο, την πόρτα "Φιλία" και τον σύλλογο "Χώρα Μα" (Η Χώρα μας), όπου θα έχουμε την ευκαιρία να συναντήσουμε ηλικιωμένους γκρεκάνους και να μιλήσουμε μαζί τους. Η διαδρομή συνεχίζεται στην χερσόνησο του Σαλέντο, "το τακούνι της μπότας της Ιταλικής χερσονήσου", ξεκινάει από "το μαργαριτάρι του Ιονίου", την Καλλίπολη (Gallipoli), την όμορφη πόλη, σύμφωνα με την ελληνική της ονομασία. Θα περπατήσουμε στα λιθόστρωτα δρομάκια, θα δούμε την ελληνική κρήνη, τα σπίτια με τα μπαλκόνια, τις σκάλες και τις στοές και θα επισκεφθούμε την εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες του Giovanni Coppola. Συνεχίζουμε για το Οτράντο, την αρχαία ελληνική αποικία των Κρητών Υδρούντα. Η πόλη, που υπήρξε το μεγαλύτερο λιμάνι της νότιας Αδριατικής και κέντρο ακτινοβολίας του ελληνικού πολιτισμού, καθώς και τα γύρω χωριά (ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού), αφανίστηκαν από τους Τούρκους το 1480, αφού μετά από θηριωδίες και λεηλασίες, κατέσφαξαν όλους τους κατοίκους. Κατά την περιήγησή μας θα επισκεφθούμε τον επιβλητικό Καθεδρικό ναό της Παναγίας των Μαρτύρων, όπου θα δούμε το εξαιρετικό ψηφιδωτό δάπεδο με υπέροχα θέματα (το δένδρο της ζωής, τον Μέγα Αλέξανδρο και τον βασιλιά Αρθούρο δίπλα στον Αδάμ και την Εύα, τον Κάιν και τον Άβελ, Ισλαμικά μοτίβα, ζωδιακά σύμβολα και φιγούρες από την κλασική μυθολογία), καθώς και τις κρύπτες των μαρτύρων. Επόμενος σταθμός μας το Κοριλιάνο Ντι Οτράντο, όπου θα επισκεφθούμε το κάστρο Ντέλι Μόντι, την πλατεία του Αγίου Νικολάου, την Κάτω Πύλη (Cau Porta) με την επιγραφή "INVIDIA INOPIA FA" (η ζηλοφθονία φέρνει δυστυχία) κ.ά.

Γκρέτσια Σαλεντίνα

Η Ένωση των πόλεων της Γκρέτσια Σαλεντίνα (Unione dei Comuni della Grecia Salentina) ιδρύθηκε το 1966 από τους Γκρίκο. Αποτελείται από έντεκα πόλεις και είναι μέρος της επαρχίας του Λέτσε στη διοικητική περιφέρεια της Απουλίας. Ο σκοπός της ένωσης είναι η προώθηση των γνώσεων και της ιστορίας των Γκρίκο, η διατήρηση του πολιτισμού τους, μέσω ερευνών του πανεπιστημίου, η διδασκαλία της γλώσσας τους στα σχολεία και την έκδοση λογοτεχνικών βιβλίων και ποιημάτων στην απειλούμενη με εξαφάνιση γλώσσα τους.

Οι ακόλουθες πόλεις είναι μέλη της Ένωσης: Καλημέρα (ιταλικά: Calimera), Μαρτάνο (Martano), Καστρινιάνο ντε Γκρέτσι (Castrignano dei Greci), Κοριλιάνο ντ' Οτράντο (Corigliano d' Otranto), Μαλπινιάνο (Melpignano), Σολέτο (Soleto), Στερνάτια (Sternatia), Ζολίνο (Zollino), Μαρτινιάνο (Martignano), Καρπινιάνο Σαλεντίνο (Carpignano Salentino) και Κουτροφιάνο (Cutrofiano).

Στο σύνολο οι κάτοικοι της Grecia Salentina είναι περίπου 43.000.

Αρχαιότητα

Η Ελληνική παρουσία στην Ιταλική χερσόνησο ανάγεται στον 16ο αιώνα π.Χ. με τους Μυκηναίους ναυτικούς, οι οποίοι προερχόμενοι από την Ελληνική χερσόνησο, ξεκίνησαν μία περίοδο επαφών μακράς διαρκείας με τους κατοίκους της Δυτικής Μεσογείου.

Στο Σαλέντο (Νότια Απουλία), μερικές παραθαλάσσιες κοινότητες, οι οποίες ιδρύθηκαν ανάμεσα στα μέσα του 15ου και στις αρχές του 14ου αιώνα π.Χ., είχαν οχυρωματικά τείχη και μια διάρκεια εκατοντάδων χρόνων, φτάνοντας μέχρι την εποχή του σιδήρου. Σ’ αυτές τις κοινότητες, η σαφέστερη αρχαιολογική απόδειξη των επαφών με τον πολιτισμό του Αιγαίου, προκύπτει από άπειρα κεραμικά θραύσματα που έχουν βρεθεί στην περιοχή, ένα μεγάλο μέρος των οποίων προέρχεται από την Ελλάδα και ένα άλλο, κατασκευασμένο από τους αυτόχθονες το οποίο αποτελεί απομίμηση των ελληνικών προτύπων.

Τα ευρήματα του τέλους του 9ου αιώνα, των αρχαιολογικών ανασκαφών σε διάφορες περιοχές της Νότιας Aπουλίας και ειδικά στον Υδρούντα, μας αποδεικνύουν τις νέες επαφές με τον ελλαδικό χώρο, αρκετές δεκαετίες πριν από την ίδρυση των αποικιών στην Μεγάλη Ελλάδα και σχετίζονται με την εγκατάσταση Ελλήνων στον κόλπο των αυτοχθόνων κοινοτήτων. Σύμφωνα με τις αρχαίες λογοτεχνικές παραδόσεις, η παρουσία των Ελλήνων στην Γη του Υδρούντα, ανάγεται σε εποχές που ταυτίζονται με την καταγωγή των κατοίκων του αρχαίου Σαλέντο. Κατά την παράδοση, έχουν φθάσει από το Αιγαίο και την Bαλκανική χερσόνησο υπό την ηγεσία ηρώων, αρχηγών και επωνύμων μυθικής προελεύσεως όπως ο Αρκάδας Πευκέτιος, ο Αθηναίος Θησέας, ο Κρήτας Ιαπυγάς, γιός του Δαιδάλου, ο Άργειος Διομήδης με ένα πλήθος Αιτωλών, ο Βοιωτός Μεσσάπιος και ο Κρήτας Ιδομενέας.

Οι πηγές, φέρνουν στο φως και άλλα στοιχεία της παρουσίας των Ελλήνων και του Ελληνικού πολιτισμού στο Σαλέντο. Είναι εξόριστοι (από τον Τάραντα), οι λαμπροί φιλοξενούμενοι, όπως οι Αθηναίοι στρατηγοί Δημοσθένης και Ευρυμέδοντας το 413 π.Χ., στην αυλή του Μεσσαπίου δυνάστη Άρτα.

Στην Νότια Απουλία, στο σημερινό Σαλέντο, έχουμε δύο Ελληνικές εμπορικές βάσεις, τον Υδρούντα και την Καλλίπολη. Κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. τα Eλληνικά ευρήματα σ’ αυτήν την περιοχή είναι πολύ σημαντικά. Βρίσκουμε και αγγεία με επιγραφές Eλληνικών ονομάτων.

Η επιρροή των Ελλήνων είναι ισχυρή σε διαφόρους τομείς όπως η υιοθέτηση του νομίσματος, η απεικόνιση των θεοτήτων με ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά και το σπουδαιότερο από όλα, η υιοθέτηση της γραφής. Η γραφή της γλώσσας των Μεσσαπίων, των κατοίκων της περιοχής, είναι Ελληνική Γραμμική Β αλλά η γλώσσα είναι διαφορετική. Η ελληνική επίδραση συνεχίζεται και κατά την Ελληνιστική περίοδο, με την καλλιτεχνική κοινή γλώσσα που συνδέει την Απουλία με την Ήπειρο και την Μακεδονία, όπως έχει εξακριβωθεί ιδιαιτέρως σε ταφικούς χώρους, στους τομείς της αρχιτεκτονικής, της ζωγραφικής και της γλυπτικής. Οι Μεσσαπικοί υπόγειοι τάφοι της Εγνατίας, του Λέτσε (ο τάφος Παλμιέρι), του Ρούντιε και του Βάστε (ο τάφος των Καρυάτιδων), παρουσιάζουν πολλά κοινά με τους Μακεδονικούς Βασιλικούς Τάφους.

Καθ’ όλην την περίοδο της Ρωμαϊκής κατακτήσεως της Γης του Υδρούντα οι επαφές με την Ελλάδα αλλά και την τότε ελληνόφωνη Ρωμαϊκή Μικρά Ασία ήταν πολύ στενές. Στον τομέα των επιγραφών υπάρχει μία σημαντική ένδειξη της παρουσίας Ελληνικών ονομάτων σε φούρνους κεραμικών στο Ugento, όπου βρίσκουμε τα ονόματα Έρως και Αριστείδης. Στο φούρνο του Felline βρίσκουμε το όνoμα Ζώσιμος. Πάντα στην ίδια περιοχή έχουμε το όνομα του ιδιοκτήτη ενός φούρνου, Άλλιος Διονύσιος και ενός δούλου, του Νικηφόρου. Ένας άλλος φούρνος βρισκόταν στο San Cataldo, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Λέτσε. Αγνοούμε το όνομα του ιδιοκτήτη αλλά έχουμε τα ονόματα των εργατών: Δημήτριος, Λυκαών και Διοκλής. Αυτά τα ονόματα τα βρίσκουμε και σε σφραγίδες αμφορέων της ίδιας περιόδου στο Brindisi. Έχουν βρεθεί γενικά 68 Ελληνικά ονόματα αυτής της περιόδου στην περιοχή. Στον Υδρούντα έχει βρεθεί και μία επιτύμβια επιγραφή η οποία αναφέρεται στην νεαρή Γλύκα. Έχουμε και άλλες επιγραφές από την Λεύκα και το Torre dell’ Orso.

Βυζαντινή περίοδος

Μερικές δεκαετίες μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ο Αυτοκράτωρ Ιουστινιανός στέλνει τον στρατηγό Βελισάριο στην Ιταλία για να επανακατακτήσει τα εδάφη της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας της οποίας αισθάνεται ο νόμιμος κληρονόμος. Ο Ελληνογοτθικός πόλεμος λήγει το 553 μ.Χ. με την νίκη των Βυζαντινών και η Ιταλία γίνεται μια Επαρχία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η παραμονή των Βυζαντινών στην Ιταλία περνά διάφορες φάσεις με σκληρές μάχες εναντίον των βαρβάρων, αλλά στη Γη του Υδρούντα, στο σημερινό Σαλέντο, παραμένουν συνεχώς επί πέντε αιώνας, έως την άφιξη των Νορμανδών το 1057. Από τον 6ο αιώνα, φθάνει στην Νότιο Ιταλία ένας μεγάλος αριθμός αποίκων και μοναχών από διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας.

Η βυζαντινή επίδραση όμως στον καλλιτεχνικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό χώρο δεν είναι δυνατόν να γίνει κατανοητή και να ερμηνευτεί βάσει των στρατιωτικών και πολιτικών δεδομένων. Πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη και άλλους φορείς, που συντέλεσαν στη διάδοση του Βυζαντινού πολιτισμού και της Ελληνικής γλώσσας, πέρα από τα σύνορα της Αυτοκρατορίας και στην εμμονή τους και εκεί όπου η Βυζαντινή κυριαρχία είχε λήξει. Ο μοναχισμός και η Ελληνική γλώσσα υπερβαίνουν τα Βυζαντινά σύνορα και Θέματα και παραμένουν αρκετούς αιώνας μετά την αναχώρηση των Βυζαντινών στρατευμάτων. Ένα μεγάλο ρόλο για τη διατήρηση της γλώσσας, είχαν οι μοναχοί και ιερείς, οι οποίοι διαδίδουν την ορθοδοξία και τον Ελληνικό πολιτισμό. Οι λαύρες και τα μοναστήρια ήταν κέντρα προσευχής, μελέτης, εργασίας και φιλανθρωπίας. Έως σήμερα, μόνον στην Νότια Απουλία, σώζονται 130 περίπου κρύπτες με ωραιότατες τοιχογραφίες και Ελληνικές επιγραφές.

Εκτός από την Ελληνική γλώσσα, στο Σαλέντο ήταν πολύ διαδεδομένη και η Ελληνική γραφή. Από το τέλος του 11ου αιώνα, έως το τέλος του 16ου, έχουμε 400 Ελληνικούς κώδικες και μόνον 30 Λατινικούς της ίδιας περιόδου. Είναι αξιοσημείωτο, ότι το πρώτο έγγραφο στην Ιταλική καθομιλουμένη “volgare romanzo” της περιοχής είναι γραμμένο με ελληνικούς χαρακτήρες. Το κείμενο είναι “La predica salentina” του 14ου αιώνα. Η Ελληνική γλώσσα συνεχίζει να είναι η γλώσσα των επισήμων εγγράφων και μετά την άφιξη των νέων κατακτητών.

Το σπουδαιότερο πνευματικό κέντρο στο Σαλέντο, ήταν το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου των Κασούλων, κοντά στο Ότραντο, ο αρχαίος Υδρος, το οποίο κατεστράφη από τους Τούρκους το 1480, όπου κατά την διάρκεια του 13ου αιώνα άνθησε μία Ελληνοβυζαντινή ποιητική σχολή. Σώζονται ποιήματα, στην ελληνική γλώσσα της εποχής, των ποιητών Νικολάου του Υδρούντα, Νεκταρίου των Κασσούλων, ηγουμένου της μονής, Ιωάννη Γράσσου, νοταρίου του αυτοκράτορα Φρειδερίκου του Χόενστάουφεν και Γεωργίου Χαρτοφυλάκτου Καλλιπόλεως. Από το ίδιο μοναστήρι, προερχόταν τα περισσότερα από τα θρησκευτικά βιβλία, που χρησιμοποιούσαν οι ορθόδοξοι ιερείς των Μητροπόλεων του Υδρούντα, Καλλιπόλεως, Παλαιοκάστρου και Ναρντό.

Νεότερη εποχή

Η Ελληνική γλώσσα, διδασκόταν και κατά τον 15ο αιώνα, σε πολύ υψηλό επίπεδο, στο Τσολλίνο από τον Σέρτζιο Στίζο. Οι μαθητές του, ήταν διανοούμενοι και ευγενείς της Αραγωνικής Αυλής, που ήθελαν να μάθουν Ελληνικά. Ο μεγάλος ανθρωπιστής και φιλόσοφος Antonio de Ferraris “Galateo” (1444-1517), γιός και εγγονός Ελλήνων ιερέων, μας πληροφορεί για την ύπαρξη ενός Ελληνικού Λυκείου στο Ναρντό, όπου διδασκόταν τα καλύτερα Ελληνικά του Βασιλείου της Νεαπόλεως και στο οποίο ερχόταν μαθητές από όλο το βασίλειο. Μετά την Σύνοδο του Τρέντο, η οποία τελείωσε το 1564, αρχίζει να δύει η Ορθοδοξία στην Νότια Ιταλία και συγχρόνως εξαφανίζεται και η Ελληνική γλώσσα από ένα μεγάλο αριθμό χωριών και πόλεων της περιοχής. Σε μία έκθεση του τέλους του 16ου αιώνα, με τίτλο “Relazione dei Greci di Otranto”, η οποία βρίσκεται σε μια συλλογή χειρογράφων, που φυλάγεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νεαπόλεως, ονομάζεται “Miscellanea Brancacciana IB6” και αφορά τα Ορθόδοξα χωριά του Σαλέντο, γράφεται ότι σε είκοσι χωριά της περιοχής, υπάρχουν Έλληνες (αναφέρεται βέβαια όχι μόνον στην γλώσσα, αλλά και στην θρησκεία). Αυτό μας δείχνει ότι το Ελληνικό στοιχείο συνεχίζει να υπάρχει σε μια ευρύτατη περιοχή του Σαλέντο στο τέλος του 16ου αιώνα, κάτι που φαίνεται και από τα επίθετα και τα τοπωνύμια που υπάρχουν ακόμη και σήμερα σε όλη την περιοχή σε χώρους που απέχουν δεκάδες χιλιόμετρα από την σημερινή Σαλεντινή Ελλάδα (Grecia Salentina).

Γλώσσα   

Θέση των Γραικάνικων κοινοτήτων στην Καλαβρία και στο Σαλέντο

Κατωιταλική ή Γκραικάνικη διάλεκτος (ή Γκραικάνικα) ονομάζεται η διάλεκτος της Ελληνικής που περιλαμβάνει ιταλικά στοιχεία και ομιλείται από τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας - Μεγάλη Ελλάδα της νότιας Ιταλίας. Είναι κυρίως γνωστή ως Κατωιταλική διάλεκτος, ενώ οι ομιλητές της την ονομάζουν Γκρίκο (Grico) ή Κατωιταλιώτικα. Η Κατωιταλιώτικη είναι σε κάποιον βαθμό κατανοητή από τους ομιλητές της Ελληνικής γλώσσας.

Υπάρχουν δύο βασικές θεωρίες σχετικά με την προέλευση της διαλέκτου:

• Η θεωρία του Morosi (1870) και άλλων Ιταλών γλωσσολόγων (κυρίως του Oronzo Parlangeli), σύμφωνα με την οποία η Κατωιταλιώτικη προέρχεται από τη γλώσσα των Βυζαντινών εποίκων του 9^ου αιώνα.
• Η θεωρία του Γερμανού γλωσσολόγου Gerhard Rohlfs και Ελλήνων γλωσσολόγων (Χατζιδάκι, Καρατζά, Καραναστάση, Τσοπανάκη, Μηνά κ.ά.), σύμφωνα με την οποία οι ρίζες της διαλέκτου ανάγονται πολύ παλαιότερα, στον αποικισμό της Μεγάλης Ελλάδας τον 8^ο αιώνα π.Χ.. Στην ορθότητα της θεωρίας αυτής συνηγορεί ο μεγάλος αριθμός δωρισμών της Κατωιταλικής.

Υπάρχει σημαντική προφορική παράδοση, ενώ ορισμένα τραγούδια και ποιήματα στην Κατωιταλιώτικη είναι δημοφιλή στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Γνωστά μουσικά σχήματα από το Σαλέντο είναι οι Ghetonia και οι Aramirè. Επίσης, αξιόλογοι Έλληνες καλλιτέχνες όπως η Μαρία Φαραντούρη και ο Διονύσης Σαββόπουλος έχουν εκτελέσει κομμάτια στα Γραικάνικα. Το συγκρότημα Encardia από την Αθήνα συνθέτει και ερμηνεύει τραγούδια μόνο στα Γραικάνικα.

 Το χωριό Καλημέρα

Η Καλημέρα (ιταλ.Calimera) είναι μια μικρή πόλη 7.296 κατοίκων στη Νότια Ιταλία, την ονομαζόμενη Μεγάλη Ελλάδα (Magna Grecia). Ανήκει στην επαρχία του Λέτσε και βρίσκεται στην γεωγραφικά απομονωμένη περιοχή Grecia Salentina της χερσονήσου του Σαλέντο, όπου το ελληνικό στοιχείο παρέμεινε ακμαίο έως τα νεότερα χρόνια. Σύμφωνα με την παράδοση, η ονομασία της κωμόπολης οφείλεται σε κάποιον ταξιδιώτη, ο οποίος, όταν πέρασε από αυτό το μέρος, ρώτησε έναν χωρικό για το όνομα του οικισμού. Ο τελευταίος, μην κατανοώντας την ξένη γλώσσα, έγνεψε του περαστικού ταξιδιώτη χαιρετώντας τον: «Καλημέρα», του είπε.

Οι κάτοικοι της πόλης, εκτός από τα ιταλικά, μιλούν επίσης τα γραικάνικα, ιδίωμα της περιοχής που συνδυάζει ελληνικά και ιταλικά στοιχεία. Εκτός από τη γλώσσα, η ελληνική επιρροή είναι εμφανής και στην παράδοση των κατοίκων της περιοχής.

Το μότο της πόλης είναι «Zeni sù en ise ettù sti Kalimera» (Τσένη 'σού 'εν είσαι ετού στη Καλημέρα), δηλαδή «Δεν είσαι ξένη, εδώ στην Καλημέρα».

Πού μπορείτε να ακούσετε να μιλάνε ελληνικά 

εκτός από την Ελλάδα και την Κύπρο

 Μα στην Κάτω Ιταλία, βέβαια!

Οι κάτοικοι της νότιας άκρης της Puglias και της περιοχής Σαλέντο της Απουλίας μιλάνε την διάλεκτο της Κάτω Ιταλίας που ονομάζουν Γκρίκο (Grico) ή Κατωιταλιώτικα. Η ιταλική Βουλή αναγνώρισε το 1999 την Γραικανική κοινότητα του Σαλέντου ως «ελληνική εθνική και γλωσσική μειονότητα». Οι ίδιοι οι Γραικάνοι (κάτοικοι των ελληνόφωνων χωριών) λένε πως στα χαρτιά είναι Ιταλοί και στην καρδιά Έλληνες.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την προέλευση των Γκρίκο. Σύμφωνα με την μυθολογία, οι πρώτοι Έλληνες ήρθαν στο Σαλέντο μετά την πτώση της Τροίας, οδηγημένοι από τον μυθικό βασιλιά της Κρήτης, Ιδομενέα. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, η διάλεκτος προέρχεται από την δωρική διάλεκτο των αρχαίων ελληνικών. Η παρουσία των Ελλήνων στην Κάτω Ιταλία πάει πίσω στον 8ο αι. π.Χ. Τον 8ο αι. π.Χ. κατά τον μεγάλο εποικισμό, Δωριείς, Χαλκιδείς, Κρητικοί, Μεσσήνιοι κ.τ.λ. ίδρυσαν πόλεις στην Κάτω Ιταλία μεταφέροντας την γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Από τότε άλλωστε η περιοχή ονομάζεται «Μεγάλη Ελλάδα».

Άλλη θεωρία λέει ότι η διάλεκτος προέρχεται από τους Βυζαντινούς εποίκους, τον 9ο αι. μ.Χ. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να καθορίσουμε με σιγουριά την προέλευση της διαλέκτου. Όπως και να έχει, οι κάτοικοι λένε ότι η Ελλάδα είναι η «Μάνα».

Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, οι κάτοικοι δεν μιλούσαν παρά μόνο Γκρίκο. Η διάλεκτος διατηρήθηκε μέσα από την προφορική παράδοση, καθώς οι κάτοικοι ήταν αγράμματοι βοσκοί και γεωργοί, αποκομμένοι από τον εξωτερικό κόσμο. Γι’ αυτό άλλωστε μπόρεσαν να διατηρήσουν λέξεις και τύπους των αρχαίων ελληνικών.

Μετά τον πόλεμο, τα ιταλικά καθιερώθηκαν ως επίσημη γλώσσα στα σχολεία και έτσι κυριάρχησαν εις βάρος της διαλέκτου με αποτέλεσμα σήμερα μόνο οι ηλικιωμένοι να μιλάνε την διάλεκτο στην καθημερινή ζωή. Από το 1999 (οπότε αναγνωρίστηκαν ως μειονοτική γλώσσα), τα Γκρίκο άρχισαν να διδάσκονται στα σχολεία της περιοχής και πάλι. Τα παιδιά διατηρούν με αυτόν τον τρόπο τους δεσμούς με την Ελλάδα και πολλοί νέοι αναζητούν την ελληνική τους ταυτότητα και τις ρίζες τους.

Γίνονται πολλές προσπάθειες για την διάσωση της διαλέκτου. Υπάρχει για παράδειγμα ένας πολιτιστικός σύλλογος που ονομάζεται «Αστέρια». Μέσα από το τραγούδι, τον χορό , την ποίηση και άλλες δραστηριότητες προσπαθεί να διατηρήσει ζωντανή την διάλεκτο και τον πολιτισμό. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι κάποιοι γράφουν ακόμα και σήμερα τραγούδια και ποιήματα με στίχους στα Γκρίκο.

Θέλετε να μάθετε περισσότερα;
 

Η Σοφία Παπαϊωάννου και η ομάδα της παρουσιάζουν μία εκπομπή (δες ΕΔΩ)για τα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας, γεμάτη πολύ συναίσθημα και μία ανεξήγητη νοσταλγία για τους Έλληνες. Μία εκπομπή για την ιστορία μιας γλώσσας που χάνεται, για μία παράδοση που θα ήταν ίσως αμαρτία μετά από τόσους αιώνες να αφήσουμε να πεθάνει.